«Arazavia» MMC-nin Qaradağ rayonu ərazısındə inşa etdiyi «Binə» Ticarət Mərkəzindəki mağazaların sahibləri və icarədarlar işıq puluna görə əlavə ödənişə vadar edilir. Belə ki, sayğac quraşdırılsa da, yenə hər bir mağazadan kvadratmetrinə görə əlavə işıq pulu yığılır.

Hələlik adının çəkilməsini məqsədəuyğun hesab etmədiyimiz ticarətçilərdən biri «Dəryaz»a deyir: “Elektrik enerjisinin hər kilovatı 7 qəpiyə olanda standart ölçülü (təxminən 40 kv/m) dükanda 10 lampa işlədəndən 65 manat, 1 kondisioner işlədildiyinə görə 50 manat pul yığır, qəbz də vermirdilər. Sonralar qiymət artanda bunlar da “müvafiq” surətdə 82 və 60 manata qaldırdılar, elədi cəmi 142 manat. Lampalar da hamısı qənaətcil lampalardı, nəzərə alanda ki, iş səhər saat 8-də başlayıb, axşamüstü 4-5 radələrində qurtarır, hərəsi ayda uzağı 1, lap olsun 2 manatlıq enerji sərf edər. İyun ayında Kəbirə xanımın övladlığa götürdüyü qardaşı qızının “xınayaxdı” mərasimində iştirakçılar arasından kimlərsə sərxoş olub dava salıblar. Məsələyə polis qarışıb, kimisə həbs ediblər. Nəticədə məclisin maliyyə nəticələri məclis sahibinin gözlədiyi kimi olmayıb. Yəqin, ona görədir ki, həmin tələbi 142 manatdan 190 manata qaldırdılar. Daha sonra biri 5-6 manat olan (indi 8-9 manata qalxıb) elektrik sayğaclarını gətirib bizə 60 manatdan sırıdılar. Cihazları baha versələr də, yenə sevindik ki, ayda nə yandıracağıq, ona uyğun da pul ödəyəcəyik. Amma sevincimiz uzun sürmədi. İyul ayının elektrik sərfiyyatına görə bildirişlər gələndə məlum oldu ki, ayda 20-40 manat sərfiyyatı olan hər dükandan daha 190 manat yığa bilməyəcəklər, Bu da onlara sərf eləmədi, ona görə elan elədilər ki, yenə əvvəlki qayda ilə 190 manat ödəyəcəksiniz”

Başqa bir məsələ də budur ki, ticarət mərkəzinin rəhbərliyi eyni tələbi ilin bütün aylarına tətbiq edir. Halbuki, havaların mülayim keçdiyi yaz və payız fəsillərində kondisionerlərin işləməsinə ehtiyac duyulmur. Ticarətçilərin sözlərinə görə, bunu xatırladanda Kəbirə Məmmədova və Dilşad Əmirova cütlüyü deyirlər ki, istəmirsən, kondisioneri sökdür. Ticarətçilər də ildə iki dəfə söküb-quraşdırmaq üçün 4 dəfə usta çağırmağı, hər dəfə də dükanın fəaliyyətinin məhdudlaşmasını nəzərə alıb ağır şərtlərə boyun əymək məcburiyyətində qalırlar.

Maraqlıdır, onlar hər bir dükan üçün elektrik enerjisi pulunu hansı meyar üzrə, nəyə əsasən müəyyənləşdirirlər? Sadəcə, ticarət mərkəzinin rəhbərliyi öz maraqlarına və istəklərinə uyğun pul yığmaqla məşğuldur. Ticarət obyektlərinin sahibləri qeyd ediblər ki, bugünkü iqtisadi böhran şəraitində bazardakı bu vəziyyət sahibkarların ağır durumunu bir az da ağırlaşdırır: «Gün-gündən qeyri-qanuni yığımların artımı müşahidə edilir. Bir müddət əvvəl sıralara görə rüsumlar artırıldı. Bundan əlavə Binə Ticarət Mərkəzində mağazalarda kassa aparatları yox idi. Sonradan 40-50 manatlıq aparatları gətizdirib hərəyə 400-450 manata “sırıdılar”. Sonradan yenə sadələşdirilmiş vergi tətbiq edildi və hərədən aylıq 250 manat sabit məbləğdə vergi yığıldı. Karqo anbarları vergidən yayınırlar. İndi Binə bazarının rəhbərliyi istifadə olunmayan kassa aparatlarının təmiri üçün də, mühafizəsi adı ilə də pullar yığır. Təbii ki, burda da heç bir qəbzdən söhbət belə getmir. Sahibkara birinci haqsızlıq orda başlayıb ki, işləyənlərin böyük əksəriyyətinə həmin dükanlar satılıb. Dükanlar satılandan sonra sahibkara alqı-satqı yox, icarə müqaviləsi verilib. Həmin obyektlərin kvadratından asılı olaraq aylıq ödəməsi var. Əgər kənardan kimsə gəlib obyekt icarəyə götürübsə, sahibkar sıradan asılı olaraq həm bazara (haradasa 1000 manat), həm də dükan sahibinə 500 manatdan 3000 manatadək) aylıq icarə haqqı ödəməlidir”.

Bütün bunlardan başqa, qonşu “Sədərək” ticarət mərkəzində şəhid ailələri üzvləri və qazi olan ticarətçilərə icarə haqqı və digər tələblərdə ciddi güzəştlər tətbiq olunsa da, Kəbirə Məmmədova və Dilşad Əmirovanın idarə etdiyi bazarda bu məsələdə humanizmdən söhbət gedə bilməz.

Bütün bu və digər məsələlər barədə suallarımıza cavab tapmaq üçün «Arazavia» MMC-nin direktoru Dilşad Əmirovanın telefonuna zəng vurduq. Dəstəyi qaldıran şəxs özünü onun köməkçisi İsmixan Mehdiyev kimi təqdim etdi və bildirdi ki, Dilşad xanım bir neçə gün olmayacaq. Köməkçi dedi: “Həmin şikayətlənən ticarətçilər dediyiniz adamlar qoy sizinlə birgə gəlsinlər, bizim yanımızda şikayətlərini təkrar etsinlər. Min dənə dükan var, nə bilim hansıdı. Kənardan çoxları çox söz deyə bilər. O ki qaldı şəhid ailələrinə, biz onlar üçün ümumi məbləğ köçürürük aidiyyəti fondlara. Bəyəm dövlət şəhid ailələrindən işıq, qaz, su pulu almır? Bir də ki, “Sədərək” başqa, “Binə” başqa!”

Digər suallarımıza isə məlumatlı olmadığını bildirərək cavab verməkdən imtina etdi.

Mövzuya qayıdacağıq.

Deryaz.az

Nərimanov rayonunda yerləşən birmərtəbəli evlərin önündən hasar çəkilib. Tikililərə bitişik şəkildə “Melissa Group” şirkətinə məxsus “Zirvə” MTK (Mənzil-Tikinti Kooperativi) göydələn ucaltdığından aprel ayından birmərtəbəlilərin qarşısını hasarlayıb.

DİA.AZ xəbər verir ki, bu barədə Meydan TV-nin ərazidən hazırladığı reportajda deyilib.

Hasarın arxasında yaşayan sakinlər isə hüquqlarının pozulduğunu deyiblər.

“Burda hava alma, hərəkət, görmə azadlığı məhdudlaşdırılıb, qəsb edilib. Bunlar deyir ki, biz dövlətik, nə istəyərik edərik, siz vətəndaşlar heç kimsiniz. Bu hasar təhlükəsizlik üçün deyil. Bu, çöldəki insanların təhlükəsizliyi üçündür. Amma içəridə yaşayış olduğu halda burda təhlükəsizlikdən heç bir söhbət gedə bilməz”, - bina sakini Eynulla Süleymanlı deyib.

Ailələr birgə imza toplayaraq Nərimanov Rayon İcra Hakimiyyətinə, Şəhər Arxitektura komitəsinə və digər qurumlara müraciət ünvanlayıb. Cavabda binanın tikintisi getdiyindən təhlükəsizlik naminə hasarın çəkildiyi deyilib.

Sakinlər bildirib ki, evlərinə bitişik gedən tikinti onlar üçün hər an təhlükəli vəziyyət yarada bilər.

“Şikayət edirik, “102”ni, Fövqəladəni çağırırıq. “102” deyir ki, biz adam öləndə gəlirik. Özü də biz qaçqınıq, Göyçə mahalından gəlmişik, Ermənistandan. Daha bu Şuşadan deyiləm ki, sevinəm - “Allah, Şuşa alınıb”. Göyçə mahalını alıb, mən durub ora gedəm?”, - bina sakini Roza Əliyeva deyib.

“Melissa Group” şirkətindən şikayətlə bağlı müraciətlərə cavab verilməyib.

Yerli təhsil müəssisələrinə qəbul imtahanı və ixtisas seçimi başa çatsa da, xarici universitetlərə tələbə qəbulu prosesi hələ davam edir. Bu ərəfədə müxtəlif şirkətlər “Xaricdə yalnız attestatla təhsil” reklamlarıyla az bal toplayan abituriyentlərin xaricdəki universitetlərə qəbulunu təşkil edirlər.

Belə şirkətlər əsasən Türkiyə, Rusiya, Qazaxıstan kimi ölkələrdə yerləşən özəl universitetlərə yalnız attestatla qəbul şansı vəd edirlər. Ancaq bu zaman müxtəlif işbazların, dələduzların tələsinə düşənlər də az olmur. Belə ki, əvvəlcədən Azərbaycanda həmin universitetlərin verəcəyi diplomların tanınmasıyla bağlı heç bir problem olmayacağı vədini verən bu cür şirkətlər 4 ilin sonunda tələbə universiteti bitirib, diplomunu ölkədə təsdiqlədə bilməyəndə yoxa çıxırlar.
Məlumat üçün qeyd edək ki, hazırda xaricdə təhsil alan azərbaycanlı tələbələrin sayı 40 min nəfərdən artıqdır. Ancaq internet resurslarında və dövlət qurumlarının açıqlamalarında bu 40 min nəfərdən neçəsinin attestatla xaricdə təhsil aldığına dair məlumata rast gəlmədik. Lakin hamıya bəllidir ki, hər il minlərlə abituriyent tək attestatla xarici universitetlərdə təhsil almağa yollanır. Bu il də həmin sayın kifayət qədər yüksək olacağı istisna edilmir. Bunu Dövlət İmtahan Mərkəzinin (DİM) ixtisas seçimiylə bağlı açıqladığı məlumatlar da təsdiqləyir.

DİM-dən verilən məlumata görə, bu il ixtisas seçimində 70429 abituriyent iştirak edəcək. Qruplar üzrə ixtisas seçiminə ayrılan yerlərin, müraciətlərin və qəbul planından kənarda qalacaq şəxslərin sayı aşağıdakı kimidir:

I qrup: 16419 yerə 22331 nəfər müraciət edib, 5912 nəfər kənarda qalacaq;

II qrup: 12232 yerə 14642 nəfər müraicət edib, 2410 nəfər kənarda qalacaq;

III qrup: 15157 yerə 17692 nəfər müraciət edib, 2535 nəfər kənarda qalacaq;

IV qrup: 3980 yerə 5237 nəfər müraciət edib, 1287 nəfər kənarda qalacaq;

V qrup: 4093 yerə 10527 nəfər müraciət edib, 6434 nəfər kənarda qalacaq.

Göründüyü kimi, ixtisas seçimi müsabiqəsində iştirak edən 70 min 429 abituriyentin 18 min 578-i yerli universitetlərdə təhsil ala bilməyəcək. Bu, kifayət qədər böyük rəqəmdir. Şübhəsiz ki, yerli ali təhsil müəssisələrinə qəbul ola bilməyənlərin böyük əksəriyyəti attestatla xarici universitetlərə müraciət edəcəklər.

Məlumat üçün onu da qeyd edək ki, xaricdə təhsil alan hər bir şəxs Azərbaycana qayıtdıqda ölkə ərazisində ali təhsil sənədini tanıtmalı və ixtisas ekvivalentini müəyyən etdirməlidir. Çünki qanunla xaricdə təhsil alan şəxsin diplomu Azərbaycan ərazisində tanınmırsa(nostrifikasiya olunmayıbsa), həmin şəxsin diplomu keçərsiz sayılır.

Təhsildə Keyfiyyət Təminatı Agentliyinin (TKTA) iyul ayı üzrə xaricdə təhsil almış şəxslərin diplomlarının tanınması üzrə açıqladığı hesabatda bildirilib ki, ötən ay üzrə 415 müraciətin 350-si barədə müsbət qərar verilərək müvafiq şəhadətnamələr təqdim edilib, 65 nəfərin müraciəti isə mənfi qərarla yekunlaşıb. Tədris dili üzrə bilik səviyyəsinin qənaətbəxş olmaması səbəbi ilə 21, təhsil ölkəsində tələb olunan minimal müddətin ödənilməməsi, həm də tədris dilinin qənaətbəxş olmaması səbəbi ilə 18, tədris yükünü mənimsəmək üçün təhsil aldığı ölkənin ərazisində kifayət qədər olmaması səbəbi ilə 16, digər səbəblər üzrə 10 nəfərin müraciəti mənfi qərarla yekunlaşıb. Ölkələr üzrə müraciətlərin sayına nəzər saldıqda Rusiya Federasiyasından 181, Türkiyə Respublikasından 100, Ukraynadan 55, Gürcüstandan 23, Böyük Britaniya və Şimali İrlandiya Krallığından 11, digər ölkələrdən isə 45 müraciətin olduğu müşahidə olunur.

TKTA-dan verilən məlumata görə, təkcə 2021-ci ildə xaricdə təhsil alan 743 nəfərin diplomun tanınmasıyla bağlı etdiyi müraciətə mənfi rəy verilib.

Bəs tələbələr bu cür proeblemlərlə qarşılaşmamaq üçün nələrə diqqət etməlidirlər?

Bu mövzuyla bağlı Təhsi eksperti Kamran Əsədov “AzPolitika.info”-ya şərhində bildirib ki, xarici ölkələrdə təhsil alan tələbələri bir neçə qrupa bölmək olar: “Birinci qrupa Dövlət İmtahan Mərkəzinin(DİM) keçirdiyi qəbul imtahanlarında az bal toplayaraq yerli universitetlərə qəbul ola bilməyənlər daxildir. Onların sayı hədsiz dərəcədə çoxdur. Bu kateqoriyaya aid olan şəxslər daha çox Türkiyə, Ukrayna, Rusiya və Gürcüstan kimi ölkələrin universitetlərində təhsil almağa üstünlük verirlər. Səbəb isə odur ki, onlar bu universitetlərdə prestijli ixtisaslarda təhsil alsalar belə, qeyri-qanuni yollarla təhsillərini başa vura biləcəklərindən xəbərdardırlar. Bu ölkələrdə təhsil almağa gedənlərin əksəriyyəti – hüquq, maliyyə , iqtisadiyyat kimi ixtisaslara üstünlük verirlər.

İkinci kateqoriyanı o şəxslər təşkil edir ki, onlar Azərbaycanda ali məktəblərə qəbul olunurlar, amma aldıqları təhsil onları qane etmir. Ona görə də daha yaxşı təhsil almaq üçün xarici ölkələrə üz tuturlar. Müəyyən şəxlər də var ki, Azərbaycanda təhsil haqları yüksək olduğu üçün daha ucuz təhsil haqqı olan ölkələrə gedir. Bu şəxslər daha çox Türkiyə, Macarıstan, və digər Avropa ölkələrinin universitetlərinə üz tuturlar. Seçdikləri ixtisaslar – tibb, kompüter və ya informasiya texnologiyaları, nano texnologiya kimi ixtisaslar olur.

Digər kateqoriyaya isə “Xaricdə təhsil Dövlət Proqramı” çərçivəsində xarici ölkələrdə təhsil almağa gedənlər daxildir. Bu proqram çərçivəsində daha çox azərbaycanlı gənclərin ölkə üçün zəruri ixtisaslar üzrə xaricdə təhsil almalarını və ölkənin inkişafının mühüm amilinə çevrilmələrini təmin etmək məqsədi güdülür”.

Ekspert qeyd edir ki, bu sahədə ən ciddi problemlərdən biri xarici ölkələrdə təhsil alanların diplomlarının tanınmasıyla bağlıdır: “Bəzən bu, xaricdə təhsil xidməti göstərən şirkətlərin şəxsi kommersiya maraqları ucbatından baş verir. Belə ki, bu şirkətlər lisenziya müddəti bitmiş və akreditasiyası olmayan universitetlərə qəbul həyata keçirir. Məsələn, valideyinlər bilməlidir ki, övladlarını Türkiyədə qiyabi təhsil almağa göndərirlərsə, həmin diplom birmənalı olaraq tanınmayacaq. Çünki Türkiyədə qiyabi təhsil yoxdur. Bundan başqa, tələbələr oxumağa getdikləri ölkədə qiyabi təhsil alacaqlarsa, semester ərzində azı 15 gün, əyani təhsil alacaqlarsa 90 gün həmin ölkənin ərazisində olmalıdırlar.

Bunlarla yanaşı xarici ölkələrdə oxumağa gedənlər o ölkənin tədris dilini bilmirlər ki, bu da sonradan onların diplomlarının tanınması zamaı maneə yaradır”.

Ekspert son vaxtlar sosial şəbəkələrdə, radio və televiziya kanallarında xaricdə təhsillə bağlı təklif olunan elanların sayının artdığını bildirir: “Ölkədə xarici ölkələrə tələbə qəbulu xidməti göstərən şirkətlərin heç birinin Təhsil Nazirliyi ilə bağlantısı yoxdur və rəsmi lisenziya almayıblar. Sadəcə olaraq, vergi ödəyicisi kimi qeydiyyatdan keçib xidmət göstərirlər. Valideyinlər və abituriyentlər bilməlidirlər ki, xaricdə təhsil xidməti göstərən şirkətlərin hansısa üstünlüyü yoxdur. Onlar özləri də, istədikləri xarici universitetin saytından qeydiyyatdan keçib tələb olunan sənədləri göndərməklə bu prosesi həyata keçirə bilərlər.

Təəssüf ki, insanların çoxunu təhsil yox, məhz diplom maraqlandırır. Ona görə də onlar “imtahansız xaricdə təhsil” fırıldaqçılarının könüllü qurbanına çevrilirlər. Alacaqları diplomun yiyələnməli olduqları təhsildən daha önəmli olduğunu düşünürlər. Lakin ölkəyə qayıdıb fərqli mənzərə ilə qarşılaşanda artıq gec olur. Çox vaxt bu cür diplomlar tanınmır və vətəndaşların 4-5 ildə tökdükləri pul havayı getmiş olur. Çünki ölkə qanunvericiliyi bu yolla “təhsil” alıb ölkəyə qayıdanların diplomunu rəsmən tanımır. Təəssüf doğuran məqamlardan biri də budur ki, insanlar kütləvi şəkildə bu şirkətlərə müraciət edirlər. Fırıldaqçıların girovuna çevrilməkdə valideynlərin məsuliyyətsizliyi də böyük rol oynayır. Onlar məlumatsızlıq ucbatından övladlarının təhsilini, onların gələcəyini öz maraqlarına – diplom sevdasına qurban verirlər”.

Onu da qeyd edək ki, Təhsildə Keyfiyyət Agentliyinin rəsmi saytında mütəmadi olaraq diplomu tanınmayan şəxslər haqqında bir sıra detallar açıqlansa da, əsas məsələ, yəni, imtina alanların hansı universitetdə təhsil aldıqlarıyla bağlı məlumatlar paylaşılmır. Nəticədə tələbələri bu məlumatlardan məhrum edən qurum dələduzların işini bir qədər də asanlaşdırmış olur.

Bu barədə Təhsildə Keyfiyyət Təminatı Agentliyinə sorğu ünvanlasaq da, heç bir cavab ala bilmədik.

Xatırldaq ki, Azərbaycan ərazisində xarici dövlətlərin ali təhsil sahəsində ixtisalarının tanınması və ekvivalentliyinin müəyyən edilməsi (nostrifikasiyası) Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 13 may 2003-cü il tarixli, 64 nömrəli qərarı ilə tənzimlənir. Bu qərara əsasən, Təhsildə Keyfiyyət Təminatı Agentliyi tərəfindən diplomu tanınmayan tələbələrin məhkəməyə müraciət etmək hüququ var.

TKTA diplomların tanınmasıyla bağlı problem yaşanan universitetlərin adını açıqlamasa da, məsələnin aktuallığnı nəzərə alaraq internet resurslarındakı açıq mənbələrdən əldə etdiyimiz məlumatları oxucuların diqqətinə çatdırıq. Son illər daha çox aşağıdakı universitetlərin diplomlarının tanınmasında problemlər yaşanıb:

Avropa Universitetləri (Gürcüstan);

Tbilisi Açıq Tədris Universiteti;

Odessa Dövlət Ekologiya Universiteti;

Tbilisi Humanitar Tədris Universiteti;

Ukrayna Dövlət Dəmiryol Nəqliyyatı Universiteti;

“Sinergiya” Moskva Maliyyə-Senaye Universiteti;

Poltava İqtisadiyyat vəTicarət Universiteti;

Voljsk Dövlət Su Nəqliyyatı Universiteti;

Simon Kuznets adına Xarkov Milli İqtisad Universiteti;

Konaşevi-Saqaydaçnıy adına Kiyev Su Nəqliyyatı Universiteti;

Dağıstan Dövlət Universiteti;

Cənubi Rusiya Humanitar İnstitutu;

Sankt Peterburq Xarici İqtisadi Əlaqələr və Hüquq İnstitutu;

Rusiya Dövlət Sosial Universiteti;

Moskva Dövlət Açıq Universiteti;

Rusiya Regionlararası Heyətin İdarəolunması Akademiyası;

Rusiya Müasir Humanitar Akademiya;

Rusiya “YUJDAQ” İnstitutu;

Dnepropetrovsk Milli Universiteti;

Rusiya Hüquq və İdarəetmə Akademiyası (İnstitut);

Anadolu Universiteti. //azinforum.az//

Yerli təhsil müəssisələrinə qəbul imtahanı və ixtisas seçimi başa çatsa da, xarici universitetlərə tələbə qəbulu prosesi hələ davam edir. Bu ərəfədə müxtəlif şirkətlər “Xaricdə yalnız attestatla təhsil” reklamlarıyla az bal toplayan abituriyentlərin xaricdəki universitetlərə qəbulunu təşkil edirlər.

Belə şirkətlər əsasən Türkiyə, Rusiya, Qazaxıstan kimi ölkələrdə yerləşən özəl universitetlərə yalnız attestatla qəbul şansı vəd edirlər. Ancaq bu zaman müxtəlif işbazların, dələduzların tələsinə düşənlər də az olmur. Belə ki, əvvəlcədən Azərbaycanda həmin universitetlərin verəcəyi diplomların tanınmasıyla bağlı heç bir problem olmayacağı vədini verən bu cür şirkətlər 4 ilin sonunda tələbə universiteti bitirib, diplomunu ölkədə təsdiqlədə bilməyəndə yoxa çıxırlar.
Məlumat üçün qeyd edək ki, hazırda xaricdə təhsil alan azərbaycanlı tələbələrin sayı 40 min nəfərdən artıqdır. Ancaq internet resurslarında və dövlət qurumlarının açıqlamalarında bu 40 min nəfərdən neçəsinin attestatla xaricdə təhsil aldığına dair məlumata rast gəlmədik. Lakin hamıya bəllidir ki, hər il minlərlə abituriyent tək attestatla xarici universitetlərdə təhsil almağa yollanır. Bu il də həmin sayın kifayət qədər yüksək olacağı istisna edilmir. Bunu Dövlət İmtahan Mərkəzinin (DİM) ixtisas seçimiylə bağlı açıqladığı məlumatlar da təsdiqləyir.

DİM-dən verilən məlumata görə, bu il ixtisas seçimində 70429 abituriyent iştirak edəcək. Qruplar üzrə ixtisas seçiminə ayrılan yerlərin, müraciətlərin və qəbul planından kənarda qalacaq şəxslərin sayı aşağıdakı kimidir:

I qrup: 16419 yerə 22331 nəfər müraciət edib, 5912 nəfər kənarda qalacaq;

II qrup: 12232 yerə 14642 nəfər müraicət edib, 2410 nəfər kənarda qalacaq;

III qrup: 15157 yerə 17692 nəfər müraciət edib, 2535 nəfər kənarda qalacaq;

IV qrup: 3980 yerə 5237 nəfər müraciət edib, 1287 nəfər kənarda qalacaq;

V qrup: 4093 yerə 10527 nəfər müraciət edib, 6434 nəfər kənarda qalacaq.

Göründüyü kimi, ixtisas seçimi müsabiqəsində iştirak edən 70 min 429 abituriyentin 18 min 578-i yerli universitetlərdə təhsil ala bilməyəcək. Bu, kifayət qədər böyük rəqəmdir. Şübhəsiz ki, yerli ali təhsil müəssisələrinə qəbul ola bilməyənlərin böyük əksəriyyəti attestatla xarici universitetlərə müraciət edəcəklər.

Məlumat üçün onu da qeyd edək ki, xaricdə təhsil alan hər bir şəxs Azərbaycana qayıtdıqda ölkə ərazisində ali təhsil sənədini tanıtmalı və ixtisas ekvivalentini müəyyən etdirməlidir. Çünki qanunla xaricdə təhsil alan şəxsin diplomu Azərbaycan ərazisində tanınmırsa(nostrifikasiya olunmayıbsa), həmin şəxsin diplomu keçərsiz sayılır.

Təhsildə Keyfiyyət Təminatı Agentliyinin (TKTA) iyul ayı üzrə xaricdə təhsil almış şəxslərin diplomlarının tanınması üzrə açıqladığı hesabatda bildirilib ki, ötən ay üzrə 415 müraciətin 350-si barədə müsbət qərar verilərək müvafiq şəhadətnamələr təqdim edilib, 65 nəfərin müraciəti isə mənfi qərarla yekunlaşıb. Tədris dili üzrə bilik səviyyəsinin qənaətbəxş olmaması səbəbi ilə 21, təhsil ölkəsində tələb olunan minimal müddətin ödənilməməsi, həm də tədris dilinin qənaətbəxş olmaması səbəbi ilə 18, tədris yükünü mənimsəmək üçün təhsil aldığı ölkənin ərazisində kifayət qədər olmaması səbəbi ilə 16, digər səbəblər üzrə 10 nəfərin müraciəti mənfi qərarla yekunlaşıb. Ölkələr üzrə müraciətlərin sayına nəzər saldıqda Rusiya Federasiyasından 181, Türkiyə Respublikasından 100, Ukraynadan 55, Gürcüstandan 23, Böyük Britaniya və Şimali İrlandiya Krallığından 11, digər ölkələrdən isə 45 müraciətin olduğu müşahidə olunur.

TKTA-dan verilən məlumata görə, təkcə 2021-ci ildə xaricdə təhsil alan 743 nəfərin diplomun tanınmasıyla bağlı etdiyi müraciətə mənfi rəy verilib.

Bəs tələbələr bu cür proeblemlərlə qarşılaşmamaq üçün nələrə diqqət etməlidirlər?

Bu mövzuyla bağlı Təhsi eksperti Kamran Əsədov “AzPolitika.info”-ya şərhində bildirib ki, xarici ölkələrdə təhsil alan tələbələri bir neçə qrupa bölmək olar: “Birinci qrupa Dövlət İmtahan Mərkəzinin(DİM) keçirdiyi qəbul imtahanlarında az bal toplayaraq yerli universitetlərə qəbul ola bilməyənlər daxildir. Onların sayı hədsiz dərəcədə çoxdur. Bu kateqoriyaya aid olan şəxslər daha çox Türkiyə, Ukrayna, Rusiya və Gürcüstan kimi ölkələrin universitetlərində təhsil almağa üstünlük verirlər. Səbəb isə odur ki, onlar bu universitetlərdə prestijli ixtisaslarda təhsil alsalar belə, qeyri-qanuni yollarla təhsillərini başa vura biləcəklərindən xəbərdardırlar. Bu ölkələrdə təhsil almağa gedənlərin əksəriyyəti – hüquq, maliyyə , iqtisadiyyat kimi ixtisaslara üstünlük verirlər.

İkinci kateqoriyanı o şəxslər təşkil edir ki, onlar Azərbaycanda ali məktəblərə qəbul olunurlar, amma aldıqları təhsil onları qane etmir. Ona görə də daha yaxşı təhsil almaq üçün xarici ölkələrə üz tuturlar. Müəyyən şəxlər də var ki, Azərbaycanda təhsil haqları yüksək olduğu üçün daha ucuz təhsil haqqı olan ölkələrə gedir. Bu şəxslər daha çox Türkiyə, Macarıstan, və digər Avropa ölkələrinin universitetlərinə üz tuturlar. Seçdikləri ixtisaslar – tibb, kompüter və ya informasiya texnologiyaları, nano texnologiya kimi ixtisaslar olur.

Digər kateqoriyaya isə “Xaricdə təhsil Dövlət Proqramı” çərçivəsində xarici ölkələrdə təhsil almağa gedənlər daxildir. Bu proqram çərçivəsində daha çox azərbaycanlı gənclərin ölkə üçün zəruri ixtisaslar üzrə xaricdə təhsil almalarını və ölkənin inkişafının mühüm amilinə çevrilmələrini təmin etmək məqsədi güdülür”.

Ekspert qeyd edir ki, bu sahədə ən ciddi problemlərdən biri xarici ölkələrdə təhsil alanların diplomlarının tanınmasıyla bağlıdır: “Bəzən bu, xaricdə təhsil xidməti göstərən şirkətlərin şəxsi kommersiya maraqları ucbatından baş verir. Belə ki, bu şirkətlər lisenziya müddəti bitmiş və akreditasiyası olmayan universitetlərə qəbul həyata keçirir. Məsələn, valideyinlər bilməlidir ki, övladlarını Türkiyədə qiyabi təhsil almağa göndərirlərsə, həmin diplom birmənalı olaraq tanınmayacaq. Çünki Türkiyədə qiyabi təhsil yoxdur. Bundan başqa, tələbələr oxumağa getdikləri ölkədə qiyabi təhsil alacaqlarsa, semester ərzində azı 15 gün, əyani təhsil alacaqlarsa 90 gün həmin ölkənin ərazisində olmalıdırlar.

Bunlarla yanaşı xarici ölkələrdə oxumağa gedənlər o ölkənin tədris dilini bilmirlər ki, bu da sonradan onların diplomlarının tanınması zamaı maneə yaradır”.

Ekspert son vaxtlar sosial şəbəkələrdə, radio və televiziya kanallarında xaricdə təhsillə bağlı təklif olunan elanların sayının artdığını bildirir: “Ölkədə xarici ölkələrə tələbə qəbulu xidməti göstərən şirkətlərin heç birinin Təhsil Nazirliyi ilə bağlantısı yoxdur və rəsmi lisenziya almayıblar. Sadəcə olaraq, vergi ödəyicisi kimi qeydiyyatdan keçib xidmət göstərirlər. Valideyinlər və abituriyentlər bilməlidirlər ki, xaricdə təhsil xidməti göstərən şirkətlərin hansısa üstünlüyü yoxdur. Onlar özləri də, istədikləri xarici universitetin saytından qeydiyyatdan keçib tələb olunan sənədləri göndərməklə bu prosesi həyata keçirə bilərlər.

Təəssüf ki, insanların çoxunu təhsil yox, məhz diplom maraqlandırır. Ona görə də onlar “imtahansız xaricdə təhsil” fırıldaqçılarının könüllü qurbanına çevrilirlər. Alacaqları diplomun yiyələnməli olduqları təhsildən daha önəmli olduğunu düşünürlər. Lakin ölkəyə qayıdıb fərqli mənzərə ilə qarşılaşanda artıq gec olur. Çox vaxt bu cür diplomlar tanınmır və vətəndaşların 4-5 ildə tökdükləri pul havayı getmiş olur. Çünki ölkə qanunvericiliyi bu yolla “təhsil” alıb ölkəyə qayıdanların diplomunu rəsmən tanımır. Təəssüf doğuran məqamlardan biri də budur ki, insanlar kütləvi şəkildə bu şirkətlərə müraciət edirlər. Fırıldaqçıların girovuna çevrilməkdə valideynlərin məsuliyyətsizliyi də böyük rol oynayır. Onlar məlumatsızlıq ucbatından övladlarının təhsilini, onların gələcəyini öz maraqlarına – diplom sevdasına qurban verirlər”.

Onu da qeyd edək ki, Təhsildə Keyfiyyət Agentliyinin rəsmi saytında mütəmadi olaraq diplomu tanınmayan şəxslər haqqında bir sıra detallar açıqlansa da, əsas məsələ, yəni, imtina alanların hansı universitetdə təhsil aldıqlarıyla bağlı məlumatlar paylaşılmır. Nəticədə tələbələri bu məlumatlardan məhrum edən qurum dələduzların işini bir qədər də asanlaşdırmış olur.

Bu barədə Təhsildə Keyfiyyət Təminatı Agentliyinə sorğu ünvanlasaq da, heç bir cavab ala bilmədik.

Xatırldaq ki, Azərbaycan ərazisində xarici dövlətlərin ali təhsil sahəsində ixtisalarının tanınması və ekvivalentliyinin müəyyən edilməsi (nostrifikasiyası) Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 13 may 2003-cü il tarixli, 64 nömrəli qərarı ilə tənzimlənir. Bu qərara əsasən, Təhsildə Keyfiyyət Təminatı Agentliyi tərəfindən diplomu tanınmayan tələbələrin məhkəməyə müraciət etmək hüququ var.

TKTA diplomların tanınmasıyla bağlı problem yaşanan universitetlərin adını açıqlamasa da, məsələnin aktuallığnı nəzərə alaraq internet resurslarındakı açıq mənbələrdən əldə etdiyimiz məlumatları oxucuların diqqətinə çatdırıq. Son illər daha çox aşağıdakı universitetlərin diplomlarının tanınmasında problemlər yaşanıb:

Avropa Universitetləri (Gürcüstan);

Tbilisi Açıq Tədris Universiteti;

Odessa Dövlət Ekologiya Universiteti;

Tbilisi Humanitar Tədris Universiteti;

Ukrayna Dövlət Dəmiryol Nəqliyyatı Universiteti;

“Sinergiya” Moskva Maliyyə-Senaye Universiteti;

Poltava İqtisadiyyat vəTicarət Universiteti;

Voljsk Dövlət Su Nəqliyyatı Universiteti;

Simon Kuznets adına Xarkov Milli İqtisad Universiteti;

Konaşevi-Saqaydaçnıy adına Kiyev Su Nəqliyyatı Universiteti;

Dağıstan Dövlət Universiteti;

Cənubi Rusiya Humanitar İnstitutu;

Sankt Peterburq Xarici İqtisadi Əlaqələr və Hüquq İnstitutu;

Rusiya Dövlət Sosial Universiteti;

Moskva Dövlət Açıq Universiteti;

Rusiya Regionlararası Heyətin İdarəolunması Akademiyası;

Rusiya Müasir Humanitar Akademiya;

Rusiya “YUJDAQ” İnstitutu;

Dnepropetrovsk Milli Universiteti;

Rusiya Hüquq və İdarəetmə Akademiyası (İnstitut);

Anadolu Universiteti. //azinforum.az//

Azərbaycan Respublikası Dövlət Miqrasiya Xidmətinin Vətəndaşlıq məsələləri baş idarəsinin rəisi, III dərəcəli dövlət miqrasiya xidməti müşaviri Rza Talıbovun tutduğu vəzifədən azad edilərək sərəncama götürüldüyü bildirilir.

DİA.AZ xəbər verir ki, bu barədə TNS-ə özəl mənbələrdən məlumat daxil olub.

Məlumatı dəqiqləşdirmək üçün Dövlət Miqrasiya Xidmətinin İctimaiyyətlə əlaqələr idarəsinə müraciət etdik. Şifahi müraciətimiz zamanı əməkdaşımıza bildirilib ki, yazılı sorğu göndərilməlidir. Əksər müraciətləri operativ şəkildə, qısa müddət ərzində cavablandıran Dövlət Miqrasiya Xidməti nədənsə TNS-in bu sorğusunu cavabsız qoyub. Nəzərə alsaq ki, bizim sorğumuz cavablandırılması çətin və vaxt aparan məlumat deyil, o zaman saytımızın sorğusuna cavab verilməməsi suallar yaradır. Ümid edirik ki, növbəti iş günündə Dövlət Miqrasiya Xidməti bu məsələyə aydınlıq gətirəcəkdir.
Rza Talıbovun Naxçıvan Muxtar Respublikasında yüksək vəzifəyə təyin ediləcəyi ilə bağlı məlumatlar da var.

Qeyd edək ki, bir neçə gün bundan əvvəl Rza Talıbov Bakı Dövlət Universitetindəki işindən də uzaqlaşdırılıb.

Xatırladaq ki, Rza Talıbov Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin sədri Vasif Talıbovun böyük oğludur.