Akademik: " “Gerb” yox, “herb” deyək"

“Himn” sözünün əsli yunancada “Humnos” kimi yazılır və ilkin mənası allahların və qəhrəmanların şərəfinə qoşulan dua-nəğmə deməkdir. “Herb” sözü də polyakca və almancadakı orijinalında “herb” kimi yazılır.

Bəs nədən “himn” dilimizdə elə əslinə uyğun olaraq düzgün yazılsa da, “herb” bir qələti-məşhur kimi ənənəvi olaraq “gerb” kimi göstərilir və hətta konstitusiyamıza – ana yasamıza da yanlış olaraq bu cür qeyd edilib?!

Oxu.Az-a açıqlamasında akademik, Milli Məclisin (MM) Mədəniyyət komitəsinin sədri Rafael Hüseynov deyib.

O bildirib ki, bu, rus dilinin bəd təsiri ilə dilimizə yol tapmış bir xətadır ki, ondan nəhayət ki (və mütləq!), azad olmalıyıq.

Onun sözlərinə görə, əcnəbi dilin orfoepiya normasını zorla və dilimizin qəbul edilmiş şərtlərinə rəğmən, orfoqrafiya qaydası kimi tətbiq etmək düz deyil:

“Ruscada “H” hərfi yoxdur. Ona görə də, təbii ki, “himn”ni “qimn”, “herb”i “qerb” yazıblar. “Q” ilə yazıblar və “G” kimi tələffüz ediblər. Ruslar, ümumən, əcnəbi dillərdən götürdükləri C, H, G hərfi ilə başlayan kəlmələrin əksərini Q ilə veriblər (bəzi C hərfi ilə başlanan kəlmələrin DJ-la verilməsi istisna edilməklə).

Ruscadan azərbaycancaya keçən, baş hərfi “Q”, ikinci hərfi “i”, “e” olan sözlərin əvvəlində olan “q”-ləri dilimizdə səsləndirəndə, adətən, sözün əsli əsas götürülüb.

Rusların özlərinin də başqa dillərdən aldığı kəlmələrdə orijinalda əvvəldə “H” durursa, bizdə də “H” ilə verilib. “Himn”i rusların “qimn” dediyinə görə “gimn” yazmamışıq, “himn” kimi işlətmişik. Herakla “Gerakl” yox, elə “Herakl” demişik.

“Hibrid”i “gibrid” yox, əslində olduğu kimi, “hibrid”, “hiperbola”nı “giperbola” deyil, “hiperbola” , “hipnoz”u “gipnoz” yox, “hipnoz” yazmışıq. Rusların “qiqena” yazmasına rəğmən, bu sözü dilimizə gətirəndə yenə doğru olaraq orijinala sadiq qalıb “gigiyena”, “qips”i “gips”, “qermanistika”nı “germanistika”, “qetto”nu “getto”, “qeneral”ı “general”, “qitara”nı “gitara” yazmışıq. Möhür, emblem, nişanları öyrənən elm sahəsi, herbşünaslıq “heraldika” adlanır.

Ruslar bunu “qeraldika” yazır, “herb”i “gerb” eləməyimizin yanlış məntiqi ilə gərək “heraldika”nı da guya “geraldika” yazaydıq. Amma o cür yox, məhz düzgün olaraq “heraldika” yazmışıq. Vur-tut bircə istisna var.

Orijinalında “herb” olan sözü xalis rus kəlməsi imiş kimi “gerb”ə döndərmişik. Sanki əcaib bir dil kinayəsi ilə umulmaz istisna gəlib “herb” kimi vacib bir sözün başında çatlamalı imiş. Yetər artıq!

Gec də olsa səhvimizi düzəldək, “herb”ə yanlış olaraq “gerb” demək inadımızdan əl çəkək. “Herb” herbdir, “herb” də yazaq!”

Zamantv.az