QARABAĞ: Sülhü kim qoruyacaq? - TƏHLİL

Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həlli ilə bağlı aparılan sülh danışıqlarının nəticəsiz qalması, Ermənistanın işğalçılıq siyasətini davam etdirməsi demək olar ki, mütəmadi olaraq yeni təkliflərin gündəmə gəlməsinə rəvac verir.

Azərbaycan və Ermənistan xarici işlər nazirlərinin son Vaşinqton görüşündə də gündəmdə yeni həll məsələləri olub. Azərbaycan XİN-nin yaydığı məlumatda da bu məsələ, xüsusilə vurğulanıb. Xarici işlər naziri Elmar Məmmədyarov da Bakıda keçirdiyi son mətbuat konfransında bir sıra diqqətçəkən məsələlərə toxunub.

O bildirib ki, Vaşinqton görüşünün müsbət nəticəsi baxılması üçün həmsədrlərin yenidən tərəflərə sənədlər təqdim etməsi olub. Vasitəçilərin təqdim etdiyi sənədin mahiyyətinə toxunan nazir qeyd edib ki, söhbət “artıq müzakirə olunan” təkliflərdən gedir. “Təkliflərin mahiyyəti ATƏT Minsk Qrupu həmsədrlərinin bu ilin 9 mart tarixli bəyanatında əksini tapıb. Bizim bununla razı olub-olmadığımız başqa məsələdir. Həmçinin qoşunların təmas xəttində atəşkəsin qorunması məsələsi müzakirə olunub. Cəbhədə vəziyyət siyasi nizamlanma üzrə konkret danışıqlara maneə olmamalıdır. Əvvəlcə qoşunların təmas xəttində sakitliyi bərpa edib sonra danışıqlar aparmaq mütləq deyil. Substantiv danışıqlar aparmalıyıq. Hazırda həmsədrlərin 9 mart tarixli bəyanatı əsasında işləyirik. Biz bu sənədin bəzi məqamları ilə razıyıq, bəziləri ilə yox. Bu bəyanatda yazılıb ki, ilk növbədə erməni qoşunları Azərbaycan ərazilərindən çıxarılmalıdır. Bütün digər məsələlər sonra həll edilə bilər. Vaşinqtonda həmsədrlər rəsmi sənədləri təqdim ediblər, biz 1-2 ay onlar üzərində işləməliyik” -deyə, Məmmədyarov bildirib. Nazirin ən diqqətçəkən açıqlaması isə bölgəyə sülhmərəmlıların yerləşdirilməsi ilə bağlı fikirlər olub. “Münaqişənin həlli mərhələli olmalıdır və ilk növbədə Azərbaycanın işğal edilmiş ərazilərini azad etmək lazımdır. Ermənistan tərəfi hər dəfə “təhlükəsizlik”, “Dağlıq Qarabağın statusu” məsələlərini qaldırır. Təhlükəsizliyə gəlincə, regionda sülhməramlı qüvvələr yerləşdirilə bilər. Həmsədrlər bunun üzərində işləməlidir” -deyə, E.Məmmədyarov deyib.

Maraqlıdır, Qarabağda hansı ölkələrin sülhməramlıları ola bilər?

Politoloq Əhəd Məmmədli “Cümhuriyət” qəzetinə şərhində deyib ki, bu, ciddi xəbərdir, gedişat indiki vəziyyətdə düşmən ermənilərə sərf edir. Status-kvo dəyişilmədən indiki situasiyada sülhməramlıların Qarabağa yerləşdirilməsi birmənalı şəkildə Azərbaycanın milli maraqlarına ziddir:

“İndiki halda sülhməramlıların torpaqlarımızda yerləşdirilməsi Qarabağın birdəfəlik itirilməsi deməkdir. Yalnız o halda, sülhməramlı qüvvələrə razı olmaq olar ki, işğal edilmiş bütün ərazilərimiz azad edilir, Bakının nəzarətinə keçir və bu qüvvələr BMT tərəfindən qəbul edilmiş Azərbaycan-Ermənistan sərhədləri boyunca yerləşdirilir. Əks təqdirdə sülhməramlılarla bağlı istənilən mövqe Azərbaycan üçün qəbuledilməzdir. “Sülhməramlı qüvvələr” dedikdə, Ermənistan ATƏT-in Minsk qrupu həmsədrləri ölkələrini nəzərdə tutur.

Qarabağın təhlükəsizliyi bəhanəsi ilə rəsmi şəkildə bu bölgəni Azərbaycandan birdəfəlik qoparmaq istəyirlər. ATƏT-in Minsk qrupu həmsədrləri ölkələrindən ən azı ikisi Rusiya və Fransa düşmən Ermənistana Azərbaycandan daha yaxındılar. Rusiya, ümumiyyətlə Ermənistanın rəsmi müttəfiqidir. Ona görə də rus qoşunlarının Azərbaycan torpaqlarında yerləşdirilməsindən söhbət gedə bilməz. Abxaziya, Cənubi Osetiya, Dnestryanıda rus sülhməramlı qüvvələrin yerləşdirilməsinin sonu ilk iki separatçı bölgənin Moskva tərəfindən müstəqilliyinin tanınması ilə nəticələndi. Rus əsgərinin ayağı hara dəyibsə, onları oradan çıxarmağa ən azı 10 illər lazım olub. Rusları rəsmi şəkildə Qarabağa yaxın buraxmaq olmaz. Onsuz da işğal edilmiş ərazilərimizdə rus hərbçiləri var. Rəsmi şəkildə buna icazə versək, Qarabağa hərbi müdaxiləmizə öz əllərimizlə qadağa qoyacağıq. Biri var ermənilərə, biri də var ruslara qarşı vuruşmaq. Yuxarıda qeyd etdiyim kimi, indiki vəziyyətdə Qarabağda başqa ölkələrini hərbçilərini yerləşdirmək qətiyyən olmaz. Bu ancaq o halda ola bilər ki, işğal edilmiş ərazilər tam şəkildə azad edilir, Bakı bu torpaqlarda nəzarətini bərpa edir. Ermənilər türkiyəliləri istəməyəcək. Ona görə status-kvonun qalması üçün məsələn, Ermənistan tərəfdən Fransa, Azərbaycan tərəfindən isə Pakistan ordusu yerləşdirilə bilər”.

Politoloq Məhəmməd Əsədullazadə isə deyib ki, Ermənistan təhlükəsizlik məsələsini qabartmaqla Rusiya qoşunlarının Qarabağda yerləşdirilməsinə çalışır:

“Ermənistan daim ərazilərin işğaldan azad edilməməsi üçün bəhanələr gətirir. Məhz buna görə danışıqlarda müsbət nəticə alınmır. Qeyd edim ki, rəsmi İrəvan Qarabağın təhlükəsizliyini qabartmaqla, buraya əslində, Rusiya sülhməramlı qüvvələrinin yerləşdirilməsinə çalışır. Burada Cənubi Osetiya presedenti yaratmağı planlaşdırır. Hesab edirəm ki, danışıqlarda sülhməramlı qüvvələrin yerləşdirilməsi əsasən, “Yenilənmiş Madrid prinsipləri”ndə öz əksini tapıb. Buraya Minsk Qrupunun həmsədrlərinin sülhməramlı qüvvələrinin yerləşdirilməsi nəzərdə tutulmayıb. Məhz Rusiya da çalışır ki, öz sülhməramlı qüvvələrinin Qarabağda yerləşdirsin. Hesab edirəm ki, sülhməramlı qüvvələrin buraya yerləşdirilməsi məsələsi yalnız ərazilərin boşaldılmasından sonra danışıqlar predmeti olmalıdır. Rəsmi Bakı danışıqlarda əsasən, ərazilərin boşaldılmasını qaldırmalı, sonra təhlükəsizlik məsələsinə baxmalıdır”.

Zamantv.az